Stichting Xenia Hospice wint Gouden Piramide met het Xenia hospice voor jonge mensen
Op 26 november heeft minister Blok voor Wonen en Rijksdienst de Gouden Piramide uitgereikt aan Stichting Xenia voor het Xenia hospice voor jonge mensen in Leiden. De trofee werd in ontvangst genomen door opdrachtgever en directeur Jacqueline Bouts.
Het project
Verpleegkundige Jacqueline Bouts ontdekte dat er in Nederland geen voorziening bestond voor jongvolwassenen met een beperkte levensverwachting. Zij besloot deze leemte op te vullen en liet zelf een hospice voor jonge mensen bouwen, gesteund en geholpen door haar echtgenoot, architect Piet van Veen. Het Xenia-huis staat op een binnenterrein in het oude centrum van Leiden. De locatie en het ontwerp stellen de bewoners in staat om het normale leven van een jongvolwassene zoveel mogelijk voort te zetten. Er is een frisse en ontspannen sfeer gecreëerd, onder meer door de lichte kleurstelling die tot in het meubilair is doorgevoerd. Ramen lopen door tot aan de vloer en bieden bewoners ruim uitzicht op de tuin en het openbare binnenterrein, ook als zij op bed liggen. De tuin heeft een intiem karakter, mede dankzij de subtiele knik in de gevel en de bank die rondom een oude bruine beuk is geplaatst.
Het ontwerp is van het Leidse architectenbureau Mulder Van Tussenbroek, dat daarvoor samenwerkte met Van Veen. Het gebouw is eigendom van studentenhuisvester DUWO, die het verhuurt aan Xenia. De kosten voor de inrichting en de exploitatie worden voor een belangrijk deel opgebracht met donaties en sponsorbijdragen die de stichting Vrienden van Xenia werft. Bijzonder is ook de samenwerking met Leidse studenten, bijvoorbeeld geneeskunde en psychologie, die als vrijwilliger bij Xenia betrokken zijn.
Het jury-oordeel
Verpleegkundige Jacqueline Bouts ontdekte dat er in Nederland geen voorziening bestond voor jongvolwassenen met een beperkte levensverwachting. Zij besloot deze leemte op te vullen en liet zelf een hospice voor jonge mensen bouwen, gesteund en geholpen door haar echtgenoot, architect Piet van Veen. Het Xenia-huis staat op een binnenterrein in het oude centrum van Leiden. De locatie en het ontwerp stellen de bewoners in staat om het normale leven van een jongvolwassene zoveel mogelijk voort te zetten. Er is een frisse en ontspannen sfeer gecreëerd, onder meer door de lichte kleurstelling die tot in het meubilair is doorgevoerd. Ramen lopen door tot aan de vloer en bieden bewoners ruim uitzicht op de tuin en het openbare binnenterrein, ook als zij op bed liggen. De tuin heeft een intiem karakter, mede dankzij de subtiele knik in de gevel en de bank die rondom een oude bruine beuk is geplaatst.
Het ontwerp is van het Leidse architectenbureau Mulder Van Tussenbroek, dat daarvoor samenwerkte met Van Veen. Het gebouw is eigendom van studentenhuisvester DUWO, die het verhuurt aan Xenia. De kosten voor de inrichting en de exploitatie worden voor een belangrijk deel opgebracht met donaties en sponsorbijdragen die de stichting Vrienden van Xenia werft. Bijzonder is ook de samenwerking met Leidse studenten, bijvoorbeeld geneeskunde en psychologie, die als vrijwilliger bij Xenia betrokken zijn.
Publicatie en documentaire
De beste inzendingen van de Gouden Piramide 2016 voor Architectuur worden uitvoerig beschreven in de publicatie ‘Hart en Ziel’, verschenen bij uitgeverij nai010 (ISBN 978-946-208-318-9).
Floris Alkemade (voorzitter zonder stemrecht) is architect en stedenbouwkundige. In 2015 is hij benoemd tot Rijksbouwmeester. In 1989 trad hij toe tot het internationaal opererende architectenbureau OMA (Office for Metropolitan Architecture), waar hij in 2001 partner werd. In 2008 richtte Alkemade zijn eigen bureau FAA op, met standplaats Sint-Oedenrode en vestigingen in Brussel en Parijs.
Jop Fackeldey is sinds 2007 wethouder in Lelystad namens de PvdA. Zijn huidige portefeuille omvat onder meer wonen en economie. Eerder was hij wethouder van stadsontwikkeling. Fackeldey genoot zijn opleiding aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en was partner bij Innogration Management Consultants. Tussen 2000 en 2007 was Fackeldey voorzitter van de Stichting ALS.
Marieke Rietbergen werkt op het snijvlak van creativiteit, ontwerp en het zakenleven. In 2013 richtte zij de Design Innovation Group (DIG) op, die bedrijven adviseert en begeleidt in het vergroten van hun innovatieve vermogen. Rietbergen werkte in het verleden onder meer voor het Topteam Creatieve Industrie en de ontwerp- en onderzoeksstudio OMA/AMO. Ze is politicoloog en ergotherapeut.
Bianca Seekles is sinds 2016 directievoorzitter van ERA Contour, het Zoetermeerse ontwikkelingsbedrijf dat zich specialiseert in stedelijke vernieuwingsprojecten, duurzaamheid en cocreatie. Ze begon in 2000 bij ERA Contour, na haar opleiding Bouwkunde en Architectuur aan de Hogeschool Rotterdam. In 2008 voltooide ze het Young Management Program aan de Nijenrode University en in 2013 is ze uitgeroepen tot Vastgoedvrouw van het Jaar.
Wouter Vanstiphout is architectuurhistoricus. Hij maakt deel uit van Crimson Architectural Historians, waarvan hij in 1994 een van de oprichters was, en dat zich toelegt op onderzoek, planning en ontwikkeling. Vanstiphout vervult gastdocentschappen in binnen- en buitenland en bekleedt sinds 2009 de leerstoel Ontwerp en Politiek aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft.
Jord den Hollander heeft Wouter Vanstiphout in de jury vervangen wegens ziekte.
Robert Winkel, architect, richtte in 1994 het bureau Mei architects and planners op en is daar nog steeds actief. Mei is een ondernemend en kennisintensief bureau dat zich richt op ontwikkeling en vernieuwing in de architectuur. Winkel werkt internationaal en heeft veel spraakmakende transformatieprojecten op zijn naam staan. Van 2008 tot 2013 was hij lid van de Welstands- en Monumentencommissie van de gemeente Rotterdam.
CONO is een coöperatie van 475 veehouders in Noord-Holland en al ruim honderd jaar gevestigd in de Beemster, een Unesco-werelderfgoed. De historische en hedendaagse band met deze polder was aanleiding om de uitbreiding van de kaasmakerij op de bestaande locatie te realiseren. Dat stelde hoge eisen aan de architectuur, die geen afbreuk mocht doen aan de cultuurhistorische waarde van het landschap. CONO heeft uitzonderlijke inspanningen geleverd om te komen tot een gebouw dat het werelderfgoed levend houdt.
Ontwerp: Bastiaan Jongerius Architecten
Bekijk de documentaire die gemaakt werd over het opdrachtgeverschap van CONO Kaasmakers.
Toen woningcorporatie Rochdale haar Bijlmerflat Kleiburg voor één euro te koop aanbood, kwam een consortium van drie zelfstandige ondernemers plus KondorWessels Vastgoed met het voorstel voor een klusflat. Kopers knappen hun appartement zelf op. Het consortium nam de verantwoordelijkheid voor de gezamenlijke ruimtes, bood opties aan voor de verbouwing van de woningen en stelde een kluscoördinator aan. Dankzij de creatieve aanpak is de honingraatflat niet alleen behouden gebleven, maar gaat er zelfs een nieuwe impuls voor de buurt van uit.
Ontwerp: NL architects, XVW architectuur
Het initiatief voor een overdekte markthal bij de bestaande warenmarkt op de Binnenrotte kwam van de gemeente Rotterdam. Projectontwikkelaar Provast won de ontwikkelingscompetitie met een grensverleggend ontwerp dat de overdekte markt integreert met 226 appartementen, een supermarkt en een parkeergarage. Het bedrijf wist het project, ondanks de risico’s, ongeschonden door de vastgoedcrisis te loodsen. De Markthal blijkt een architectonisch fenomeen waarvoor toeristen naar Rotterdam komen, maar dat evengoed in trek is bij Rotterdammers zelf.
Ontwerp: MVRDV, Inbo
Documentaire over opdrachtgevers Provast met hun project Markthal.
Een gelegenheidscoalitie van gebruikers, de buurt, private investeerders en een bank transformeerde een voormalige tramremise tot een centrum voor cultuur, media en ambachten. Mede dankzij de voetgangerspassage, waar geregeld markten worden georganiseerd, en de foodcourt heeft het complex de buurt nieuw leven ingeblazen. De stichting TROM verwierf het complex na een gemeentelijke selectieprocedure, voerde de herontwikkeling uit en doet nu het beheer. Een van de sleutels voor het succes was de directe betrokkenheid van de buurt.
Ontwerp: Architectenbureau J. van Stigt
Documentaire over opdrachtgever Stichting TROM met de Hallen.
